بهنود مکری، ۱۳ اسفند ۱۴۰۱
شب همبستگی با «زن زندگی آزادی» در آلمان؛
نیلوفر بیضایی از «زندگی انسانی» سخن گفت
تالار «گالوس» در شهر فرانکفورت آلمان، شنبه ۲۵ فوریه میزبان برنامه ویژه‌ای در رابطه با ایران بود.
شب همبستگی با جنبش «زن زندگی آزادی» و اجرای نمایش «از سنگهای بی‌نشان تا مهسا دختر ایران» با استقبال مناسبی از سوی علاقمندان ایرانی و غیرایرانی همراه شد و ظرفیت ۲۰۰ نفره این تالار کاملا پر بود.
این برنامه توسط نیلوفر بیضایی، نویسنده، کارگردان، و فعال ایرانی ساکن آلمان ترتیب یافت و شامل بخش‌های متنوعی بود.
خانم بیضایی در گفت‌وگو با بخش فارسی صدای آمریکا درباره این برنامه و ویژگی‌های آن توضیحاتی داد.
. در ابتدا درباره چهارچوب کلی برنامه توضیح دهید که شامل چه بخش‌هایی بود ؟
این برنامه شامل اجرای تئاتر، سخنرانی و پخش فیلم‌های کوتاه بود. یکی از این فیلم‌ها ساخته «کانون هنرمندان تئاتر و فیلم برون مرز» بود که در آن بخشی از هنرمندان فیلم و تئاتر خارج از ایران با جنبش اعتراضی مردم ایران اعلام همبستگی می کنند، این همبستگی همراه با پخش تصاویری از سرودها و اعتراضات خیابانی در ایران بود.
فیلم دیگر، اجرای پرفورمنسی با همراهی آهنگ «برای» از شروین حاجی‌پور بود که آقای پویان وزیری آن را تدوین و فیلمبرداری کرده بود و از سوی گروه سازنده در اختیار ما قرار داده بود.
تلاش کردیم تا همه برنامه‌ها در یک هماهنگی و همخوانی با جنبش «زن زندگی آزادی» قرار داشته باشند و هر یک از برنامه ها زوایای دیگری را در ارتباط با این جنبش اعتراضی و مردمی بگشایند.
. سخران‌ها را معرفی کنید، بر چه اساسی انتخاب شدند، محور اصلی و مشترک سخنرانی چه بود ؟
همانطور که پیش از این نیز اشاره کردم، محور اصلی و مشترک همه برنامه‌ها جنبش اعتراضی کنونی مردم ایران بود. سخنران‌های برنامه نرگس اسکندری-گرونبرگ، اِلیزابت آبِندرُت، پرستو فروهر، شهلا شفیق، و باربارا اِنگٌلِرت بودند، ضمن اینکه من هم یک سخنرانی داشتم.
همچنین پیام ویدئویی از آلیس شوارتسِر، یکی از شناخته شده‌ترین فمینیست‌های آلمان پخش شد که مجری برنامه ما خانم دنا حجازی، پیش از پخش ویدئوی سخنان ایشان اعلام کرد که با مواضع اخیر خانم شوارتسر در رابطه با جنگ اوکراین و روسیه موافق نیستیم.
انتخاب سخنران‌ها بر اساس سوابق و حیطه فعالیت‌های آنها بود که به جنبش دادخواهی، جنبش زنان و جنبش اعتراضی مردم ایران مربوط و یا در همان جهات بود. برای ما اهمیت ویژه ای داشت که بروز محوریت زنانه این جنبش را از طریق زنان قوی، صاحب اندیشه و فعالی نشان بدهیم که هر یک در زمینه کاری خود تاثیرگذار بوده و هستند.
. درباره سخنرانی غیرایرانی‌ها توضیح دهید، به چه مطلبی اشاره کردند ؟
آلیس شوارتسِر، در پیام ویدئویی خود گفت که او و نشریه‌اش که «EMMA» نام دارد، چهار دهه است که از حقوق زنان ایرانی دفاع می‌کنند و سرکوب زنان در ایران را نمونه‌ای مثال زدنی از سرکوب زنان در تاریخ معاصر دانست و برای جنبش «زن زندگی آزدی» آرزوی موفقیت کرد.
اِلیزابت آبِندرُت، محقق و نویسنده، یکی از شخصیت‌های آلمانی است که سالهاست از اعتراضات مردم ایران علیه حکومت اسلامی وسرکوبهایش حمایت می کند. پدر او در زمان فاشیسم هیتلری از مبارزین علیه آن نظام بود و در زندان زبان فارسی آموخت، به گفته خودش علاقه‌اش به ایران از آنجا آغاز شد.
او خواهان قطع هر گونه معامله با رژیم جمهوری اسلامی از سوی دولت‌های خارجی، گذاشتن سپاه پاسداران در لیست سازمان‌های تروریستی و قطع بازپس فرستادن متقاضیان ایرانی پناهندگی به ایران شد.
باربارا اِنگٌلِرت، بازیگر و کارگردان آلمانی که از طرفداران حقوق زنان است، برای اعلام همبستگی‌اش با جنبش «زن زندگی آزادی» دو شعر را به زبان آلمانی خواند، اولی شعر «هان صبح هدی فرمود…» از طاهره قرةالعین بود که ۱۶۰ سال پیش در انظار عمومی حجاب از سر برداشت و دومی شعری از پگاه احمدی درباره تهران و زخم‌هایش بود که از شاعران معاصر و نسبتا جوان است.
. درباره سخران‌های ایرانی توضیح دهید، به چه نکاتی اشاره کردند ؟
نرگس اسکندری- گرونبرگ که یکی از اولین مقامات رسمی شهر فرانکفورت است، خود در نوجوانی در ایران زندانی سیاسی بوده و در ماه‌های اخیر در یک تلاش خستگی ناپذیر، همراه و همسوی این جنبش اعتراضی حضور فعال داشته است. او در سخنرانی‌اش در مورد اهمیت فرهنگ و هنر و همچنین آزادی هنر صحبت کرد و به سرکوب و فشار بر هنرمندان داخل ایران اشاره کرد.
شهلا شفیق، نویسنده، جامعه‌شناس و محققی شناخته شده‌ای است که سال‌ها در مورد موضوعاتی چون «زن و اسلام سیاسی» و «توتالیتاریسم اسلامی» تحقیق کرده است و کتابهای منتشر شده‌اش در فرانسه مورد استقبال قرار گرفته‌اند.
او در سخنانش از ارتباطی که این جنبش اعتراضی را با گذشته و حال و آینده پیوند می دهند گفت، و از اینکه همانطور که شرح گیسوان حافظ با این جنبش در ارتباط قرار دارد، شخصیت‌هایی چون طاهره قرةالعین و فروغ فرخزاد نیز در حضور اجتماعی‌شان در گذشته بر این جنبش تاثیر گذاشته‌اند و سپس دو شعر از خود خواند که هر دو در مورد جنبش اعتراض مردم ایران به جنبش مهسا و نیکا و شادمهر و خدانور بودند.
پرستو فروهر، هنرمند و یکی از شناخته شده‌ترین چهره‌های جنبش دادخواهی است که پدر و مادرش در جریان قتل‌های زنجیره ای توسط حکومت اسلامی به قتل رسیدند و خود او در سفرهای هر ساله‌اش به ایران، علیرغم خطرات و سختی‌های فراوان، در حفاظت و زنده نگاه داشتن یاد آنها می کوشد.
خانم فروهر در مورد بدنهایی که توسط سرکوب جمهوری اسلامی و یا در اعتراض به آن به عرصه جنگ بدل شده‌اند را با ذکر نمونه های فرهاد میثمی، اعتراض ویدا موحد، خودسوزی هما دارابی و صحنه ی افتادن روسری از سر سیمین بهبهانی در جلسه‌ای در گذشته، و اجتناب او از گذاشتن روسری بر سر تشریح کرد.
. درباره نمایش و اپیزودهای آن توضیج بدید و فیلمی که آنها را پیوند می‌دهد ؟
تئاتر «از سنگهای بی‌نشان تا مهسا دختر ایران» در دو اپیزود اجرا شد. اپیزود اول شامل چهار روایت از مادران و همسران زندانیان سیاسی دهه شصت است و از کتاب «آواز نگاه از دریچه تاریک» مهدی اصلانی برگرفته شده است.
اپیزود دوم به ایران پس از قتل مهسا امینی می‌پردازد و متن آن را «ن. رهایی» از شاهدان اعتراضات خیابانی، و کاربران توییتر نوشته‌اند.
تنظیم متن و کارگرانی توسط من انجام شد و بازیگران شیده بیگ، ستاره سهیلی، و شیلان شهبازی بودند.
اما فیلم پیوند دهنده این دو اپیزود از صحبت‌های بازماندگان کشتار دهه شصت و قتل‌های زنجیره‌ای و همچنین بهاییان اعدام شده آغاز می‌شود و به عکس‌ها و فیلم‌هایی از جنبش اعتراضی اخیر مردم ایران پیوند می‌خورد.
از میان بازماندگانی که در فیلم صحبت کرده‌اند می‌توان به ترانه محمودنژاد، خواهر مونا محمودنژاد که در هنگام اعدام بدلیل بهایی بودن ۱۶ سال داشت، پرستو فروهر، دختر پروانه و داریوش فروهر، برادرزاده پیروز دوانی و منصوره بهکیش اشاره کرد که هفت تن از اعضای خانواده‌اش اعدام شده‌اند.
در حقیقت ما حدود سه هفته پیش از آغاز جنبش اعتراضی مردم ایران، اپیزود اول نمایش را در برنامه یادبود کشته‌شدگان دهه شصت در شهر ماینس اجرا کردیم و بعد از آغاز این جنبش بلافاصله اپیزود دوم را که در مورد ایران امروز است به آن اضافه کردم.
همچنین در فیسبوک از بازماندگان کشته‌شدگان این چهار دهه خواهش کردم که فیلم‌های کوتاهی با ذکر نام عزیزانشان و تاریخ کشته‌شدن آنها را برایم بفرستند که تعداد زیادی از جمله تعدادی از خانواده‌های بهاییان کشته‌شده به این درخواست پاسخ مثبت دادند.
مجموعه این فیلم‌های کوتاه در پایان اپیزود اول پخش می‌شود و در ادامه با موسیقی و تصاویری از مهسا و جنبش انقلابی مردم ایران به اپیزود دوم می‌رویم و نمایش از آنجا ادامه پیدا می کند. در حقیقت در این نمایش چهار دهه سرکوب دگراندیشان تا به امروز نمود پیدا کرده و امروز این جنبش را به دهه‌های پیشین سرکوب پیوند می دهد.
. خود شما نیز سخنرانی داشتید، به چه نکاتی اشاره کردید ؟
سخنرانی من درباره وجوه پرفورماتیو جنبش «زن زندگی آزادی» بود که در آن از زبان بدن و هنر استفاده می‌شود بدون اینکه قصد ایجاد اثر هنری باشد، هر روز این جنبش هنر است. هنر، به معنای حرکتی که در روزمرگی وقفه ایجاد می‌کند، فضای روزمره را می‌شکند و از ورای آن خواسته‌ها مطرح می شوند.
کامل تر بگویم، درخواستی از حکومت مطرح نمی‌شود بلکه بسیار فراتر از طرح خواسته، از نقطه تحقق خواسته‌ها حرکت می شود. از غدا خوردن مشترک دختران و پسران دانشجوعلیرغم تفکیک جنسیتی گرفته تا حوض‌های خونین و آغوش رایگان برای مردم زخم خورده ایران، انکار تمام نورم‌ها و فاصله‌هایی هستند که جمهوری اسلامی تلاش کرده به جامعه تحمیل کند.
قوت این جنبش در همین است. در نتیجه آنچه روزمرگی را می‌شکند، همان زندگی نرمال و انسانی است که در روزمرگی تحت حاکمیت جمهوری اسلامی غایب است.
. استقبال چطور بود، راضی هستید ؟
استقبال از برنامه بسیار خوب بود و در لحظه به لحظه برنامه‌ها از تئاتر گرفته تا سخنرانی‌ها، تماشاگران همراه ما بودند. سالن دویست نفره تئاتر کاملا پر بود و تعداد نسبتا زیادی بدلیل پر بودن جا موفق به حضور در برنامه نشدند.